یاتاقان یک وسیله مکانیکی بوده که باعث کم شدن استهلاک و حرکت قطعات در جهت خاصی نسبت به یکدیگر می‌شود. در آسمان خراش‌ها به منظور حرکت سازه‌های بزرگ در زمان وقوع زلزله از یاتاقان استفاده می‌شود. از دیگر کاربرد یاتاقان غلتکی می‌توان به عقربه‌های ساعت اشاره کرد. برای اینکه عقربه‌های ساعت بتوانند ثانیه‌ها را پشت سر بگذارند نیازمند استفاده از یاتاقان‌ها هستند. به‌طور کلی می‌توان گفت در صورتی که یاتاقان‌ها وجود نداشته باشند، همه چیز به مرور زمان از حرکت باز می‌ایستد. به بیان دیگر حرکت انسان نیز به یاتاقان‌های به کار رفته در مفاصل بستگی دارد، به همین دلیل نمی‌تواند دوران صنعتی را بدون یاتاقان در نظر گرفت. تمامی دستگاه‌هایی که به نوعی حرکت وابسته هستند، نیاز به استفاده از یاتاقان دارند. به همین دلیل یاتاقان‌ها ابزارآلات جدیدی نیستند و از آن‌ها در زمان‌های گذشته نیز استفاده می‌شد.
شناخت یاتاقان
پیشرفت تکنولوژی به میزان بسیار زیادی به انطباق نیاز‌ها وابسته است. اینکه برای اولین بار ایده یاتاقان چگونه به ذهن انسان خطور کرد، بسیار جالب است. می‌تواند این ایده با غلتاندن سنگی از روی تپه اتفاق افتاده باشد یا فردی در زمان‌های بسیار گذشته متوجه شده که غلتاندن اجسام سنگین برای جابه‌جایی راحت‌تر است. به‌طور کلی می‌توان گفت پیش از اختراع چرخ و در اوایل تمدن بشری مفهومی از یاتاقان وجود داشت.
در حقیقت انسان‌ها متوجه شده بودند که با قرار دادن درختان در زیر اجسام سنگین می‌توان جابه‌جایی آن‌ها را راحت‌تر کرد. بر روی نقاشی‌های روی دیواره غار‌ها می‌توانید این ادعا را ببینید. علاوه بر این، نقاشی‌هایی که مربوط به مراحل ساخت اهرام هستند؛ استفاده از یاتاقان را تأیید می‌کنند. به همین منظور ارشمیدس که به عنوان یک دانشمند یونانی شناخته می‌شود، راز استفاده از اهرم را کشف کرد.
بعد‌ها و در طول زمان مایعات گوناگونی برای نرم کردن یاتاقان‌ها استفاده شد. با پیشرفت علم در ابتدای عصر صنعت از یاتاقان‌های فولادی به جای یاتاقان‌های چوبی یا برنزی استفاده شد. با رشد روز افزون تکنولوژی در صنعت، انتظار می‌رود تا در آینده طراحی یاتاقان‌ها به‌روز‌تر و پیچیده‌تر شود و عملکردی راحت‌تر و مناسب‌تر داشته باشد.
دسته بندی انواع یاتاقان ها
با غلتیدن دو جسم بر روی یکدیگر نسبت به لغزش آن‌ها نیروی کمتری مورد نیاز است. به عنوان مثال چرخ‌های اتومبیل مانند ۴ یاتاقان بزرگ کار می‌کنند. برای تفهیم بیشتر نیاز است تا حرکت اتومبیل را با حرکت سورتمه با همان وزن مقایسه نمایید. در این صورت متوجه می‌شوید که اتومبیل به سادگی و با استهلاک کمتری حرکت می‌کند. زمانی که دو جسم بر روی یکدیگر میلغزند استهلاک بین آن‌ها به وجود می‌آید و این استهلاک باعث به وجود آمدن یک نیرو می‌شود که سرعت آن را کاهش می‌دهد. اگر این دو جسم بتوانند نسبت به هم بغلتند، استهلاک بین آن‌ها به صورت چشم‌گیری کاهش پیدا خواهد کرد. یاتاقان در واقع وسیله‌ای است که باعث می‌شود تا دو جسم فقط در جهت خاص حرکت کنند.
علاوه بر این، استهلاک بین قطعات متحرک را کاهش می‌دهد. یاتاقان‌ها طوری طراحی و تولید می‌شوند که به یک بخش اجازه حرکت آزادانه خطی داده و به قسمت دیگر اجازه حرکت به دور یک محور دورانی را می‌دهند. در برخی از مواقع یاتاقان‌ها می‌توانند قطعه‌های دیگر را از حرکت در یک جهت منع کنند و از حرکت آن جلوگیری نمایند.
یاتاقان‌ها را می‌توانیم با در نظر گرفتن نوع عملکرد، شکل مجاز حرکت و اجزای مختلفی طبقه‌بندی کرد. به‌طور کلی می‌توان گفت یاتاقان‌ها به دو دسته غلتشی و لغزشی طبقه‌بندی می‌شوند. در صنعت، استفاده از بلبرینگ و رولبرینگ کهازانواع یاتاقان هستند، مرسوم و رایج است. به همین دلیل نیاز است تا اطلاعات مناسبی در رابطه با عملکرد هر یک از آن‌ها داشته باشید. در یاتاقان‌های غلتشی حرکت سطوح نسبت به یکدیگر از نوع غلتش بوده اما در یاتاقان‌های لغزشی حرکت سطوح به صورت لغزش است.
یاتاقان غلتشی چیست؟
یاتاقان‌های غلتشی به یاتاقان‌هایی اطلاق می‌شود که انتقال بار اصلی به واسطه تماس غلتشی انجام می‌گیرد. در این یاتاقان‌ها لرزش آستانه حرکت در حدود دو برابر لغزش حرکتی بوده اما این مقدار استهلاک نسبت به یاتاقان‌های بوشی بسیار کم است؛ به‌طوری که می‌توان از آن صرف نظر کرد. عوامل زیادی بر روی مشخصه‌های اصطکاکی یاتاقان غلتشی تأثیر‌گذار هستند.
برخی از این عوامل شامل بار، سرعت و ویسکوزیته روغن است. برخی از افراد به اشتباه در صنعت به این نوع از یاتاقان‌ها یاتاقان‌های ضد اصطکاک می‌گویند. نکته مهم و حائز اهمیت این است که این قطعات می‌توانند بار خالص شعاعی، بار خالص محوری یا ترکیبی از این دو بار را تحمل نمایند. این یاتاقان‌ها از چهار قسمت اصلی ساخته می‌شوند که این چهار قسمت شامل حلقه یا کنس بیرونی، حلقه یا کنش درونی، عضو غلتنده و جداکننده است.
در برخی از یاتاقان‌های ارزان قیمت معمولاً از جداکنندهها صرف نظر می‌شود. باید به این نکته توجه داشته باشید که جداکنندهها نقش بسیار مهمی در یاتاقان‌ها دارند؛ چراکه از تماس مالشی بین قطعات جلوگیری به عمل خواهند آورد. یاتاقان‌های بسیار زیاد دیگری در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند که از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به یاتاقان ساچمه‌ای و استوانه‌ای اشاره کرد. نیدل برینگ نیز در دسته رولبرینگ استوانه‌ای قرار دارد و یکی از کاربردی‌ترین قطعاتی است که در دسته یاتاقان‌ها جای می‌گیرد.
عمر یاتاقان غلتشی
یاتاقان‌ها یکی از ابزار‌های مهم صنعت به شمار می‌آیند که در صورتی که به درستی روغن‌کاری شوند، آب‌بندی مناسبی جهت جلوگیری از ورود گرد و غبار به محفظه داخلی آن انجام گردد و در دمای متعارفی مورد استفاده قرار بگیرند معمولاً عمر مناسبی خواهند داشت. تنها عاملی که باعث خرابی یاتاقان می‌شود، خستگی فلز است. به این منظور باید به تعداد ساعاتی که می‌توان با یک سرعت زاویه استاندارد از یاتاقان استفاده نمود توجه داشته باشید.
کلام پایانی
یاتاقان‌ها یکی از مهم‌ترین اجزای صنعت به شمار می‌آیند. کاربرد یاتاقان‌های غلتکی در بسیاری از دستگاه‌های صنعتی است. به‌طور کلی می‌توان گفت یاتاقان غلتشی به یاتاقان‌هایی اطلاق می‌شود که انتقال بار اصلی در آن‌ها به واسطه تماس غلتشی است. به بیان دیگر حرکت سطوح نسبت به یکدیگر در یاتاقان‌های غلتشی از نوع غلتش خواهد بود. نکته‌ای که در رابطه با افزایش طول عمر یاتاقان‌های غلتشی باید به آن توجه داشته باشید، روان‌کاری به موقع و مکرر آن‌ها است.
