یاتاقان‌ها قطعاتی هستند که در ساخت ماشین آلات و ابزارهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعه‌ها به عنوان یکی از قطعات اصلی در ساخت ماشین آلات صنعتی در کارخانه‌های صنعتی دارد. به همین خاطر امروزه کاربردهای بسیار زیاد و درعین‌حال گسترده‌ای دارد. این قطعات در مدل‌ها و انواع مختلفی تولید می‌شوند که بسته به نوع خود دارای طول عمر متفاوتی هستند.
یاتاقان چیست؟
یاتاقان‌ها قطعاتی هستند که در صنایع ساخت ماشین آلات و ابزارهای صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرند. این وسیله بسیار کوچک در تمامی کارخانه‌های صنعتی وجود داشته و کاربردهای بسیار گسترده‌ای در این صنایع دارد. اما در کدام شرایط وجود این قطعات حساس و مهم می‌شود؟ تصور کنید دو قطعه فلزی روی‌هم شروع به حرکت می‌کنند. از طرفی بین این دو قطعه هیچ قطعه تسهیل‌کننده‌ای وجود نداشته و در عین حرکت قرار نگرفته است. در این حالت، شما باید انتظار خراب‌شدن این دو قطعه را در زمان کوتاهی داشته باشید. خرابی این قطعات نیز به دلیل وجود حرارت و اصطکاک بوده که موجب شکستگی یا خوردگی می‌شود. در این زمان یاتاقان‌ها نقش اصلی را داشته و کار اصلی بر عهده این قطعات است.
انواع یاتاقان‌ها
یاتاقان‌ها دارای زیر مجموعه‌های مختلفی هستند. زیر مجموعه این قطعات شامل بلبرینگ‌ها و رولبرینگ می‌شوند. این قطعات در جهت کاهش اصطکاک بین قطعات ماشین‌های مکانیکی استفاده می‌شوند. وجود غلتک‌هایی که در این قطعه‌ها وجود دارند باعث می‌شوند تا حرکت قطعات نسبت به یکدیگر آسان‌تر شده و قطعات نسبت به یکدیگر محکم نگهداری شوند. این قطعات باتوجه‌به نوع خود و همچنین ساختار خود می‌توانند کاربردهای مختلفی داشته باشند. به عنوان‌مثال یا تاق‌هایی که از نوع بلبرینگ هستند معمولاً دارای ساچمه‌های گرد بوده و در مقابل اگر ساچمه‌ها از نوع سوزنی یا استوانه‌ای باشند از گروه یاتاقان‌های رولبرینگ به حساب می‌آیند.
در ساختار فیزیکی این قطعات از دو حلقه و یک ساچمه استفاده شده است. معمولاً ساچمه‌ها داخل دو حلقه قرار گرفته و با غلتیدن در بین دو قطعه فلزی باعث ایجاد حرکت آسان می‌شوند. برای حرکت مناسب و دقیق یاتاقان‌ها لازم است آن‌ها را از طرق یک روان‌کننده خوب، روان کرد. معمولاً در صنایع از گریس به عنوان روان‌کننده یاتاقان‌ها استفاده می‌شود. این وسیله‌های حساس به دلیل قرارگیری در گرما و در جهت کاهش اصطکاک عمر مخصوص به خود را دارند. افرادی که می‌خواهند از این قطعات در ساخت ماشین‌های خود استفاده کنند باید توجه ای ویژه به عمر مفید کارکرد آن‌ها داشته باشند.
طول عمر مفید یاتاقان‌ها
امروزه باتوجه‌به گسترش صنعت، استفاده از یاتاقان‌ها در مدل‌ها و انواع آن در صنایع نیز گسترش پیدا کرده است. همان‌طور که در بالا گفته شد، یاتاقان‌ها باتوجه‌به ساختار خود در مدل‌های مختلفی ساخته می‌شوند. از همین رو کاربرد آن‌ها در صنایع بسیار گسترده‌تر است. یاتاقان‌هایی که از نوع بلبرینگ هستند معمولاً حساس‌تر هستند و از ظرافت بسیار بالایی برخوردار هستند. این موضوع باعث می‌شود تا این دسته از یاتاقان‌ها نسبت به دیگر گروه طول عمر کمتری داشته باشند.
در حالت کلی چه موضوعی باعث خرابی یا ایجاد مشکلات دیگر در یاتاقان‌ها می‌شود که عمر مفید آن‌ها کاهش پیدا می‌کند؟ در ابتدا برای پاسخ به این سؤال باید بگوییم این قطعات برای چه موضوعی مورداستفاده قرار می‌گیرند. یاتاقان‌ها برای کاهش اصطکاک دو قطعه فلزی در بین قطعات قرار می‌گیرند. این موضوع باعث کاهش اصطکاک و در نتیجه تولید حرارت می‌شود. پس مهم‌ترین عاملی است که باعث خرابی و فرسودگی این قطعات از جمله قطعات بلبرینگ می‌شود. این قطعات در طول مصرف و استفاده از آن‌ها دچار خرابی و مشکلات مختلفی می‌شوند که پس از ایجاد مشکل باید هر چه سریع‌تر به فکر تعویض آن‌ها باشید. معمولاً بلبرینگ‌ها دارای سرعت بسیار بالایی هستند.
در این زمان علاوه بر گرما عوامل دیگری نیز مانند خفگی، شکستگی زودرس و لغزش نیز بر روی طول عمر آن‌ها تأثیر دارد. پس اگر می‌خواهید یک یاتاقان مناسب و با طول عمر بالا خریداری کرده و در ساخت ماشین آلات استفاده کنید توجهی ویژه به نوع و سرعت آن داشته باشید. البته، همان‌طور که در بالا گفتیم باتوجه‌به نوع یاتاقان‌ها، طول عمر آن‌ها نیز متفاوت است. به عنوان‌مثال یاتاقان لغزشی و مغناطیسی برخلاف دیگر یاتاقان‌ها می‌توانند طول عمر نامحدودی داشته باشند. دقت داشته باشید طول عمر هر یاتاقی باتوجه‌به نگهداری، تعمیر، دما، بار وارده، ارتعاش و روانکاری می‌تواند متغیر باشد.
چگونه می‌توان طول عمر یاتاقان‌ها را افزایش داد؟
یاتاقان، قطعاتی در مدل‌ها و نوع‌های مختلفی هستند که در جهت کاهش حرارت و اصطکاک در بین قطعات استفاده می‌شوند. این قطعات باتوجه‌به مدل و نوع کاربرد طول عمر متفاوتی دارند. عوامل مختلفی وجود داشته که می‌توانند تأثیر بر روی طول عمر مفید آن‌ها داشته باشند. به عنوان‌مثال این قطعات باید به صورت دوره‌ای مورد تعمیر قرار بگیرند تا از خرابی‌های پیش از موعد محفوظ بمانند. همچنین یاتاقان‌هایی که در سرعت بالا استفاده می‌شوند نیاز به روانکاری و تمیزکاری دوره‌ای دارند. این موضوع باعث می‌شود تا اثر فرسایش کاهش پیدا کرده و طول عمر آن‌ها افزایش پیدا کند.
سخن پایانی
یاتاقان‌ها یکی از قطعات بسیار مهم و حساس بوده که امروزه در صنایع صنعتی و ساخت ماشین آلات از آن‌ها استفاده می‌شود. این قطعات از حساسیت بسیار بالایی برخوردار بوده به طوری‌که پس از استفاده باید به صورت ماهیانه مورد تعمیر قرار بگیرند. اگر به صورت ماهیانه این قطعات مورد بازبینی قرار گرفته و در صورت لزوم تعمیر شوند می‌توان از مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرد. از طرفی استفاده مناسب از انواع یاتاقان‌ها در محیط‌های مختلف از دیگر راه‌هایی است که می‌توان عمر مفید این قطعات را افزایش داد.
